Pandora – Syreny – Medea – Kirke – Lilith – Ewa – Judyta – Dalila – Salome/Herodiada
Miłość – ratunek od pustki, ucieczka od melancholii, ale też śmiertelne niebezpieczeństwo.
bookmark_borderfemme fatale – kobieta sprowadzająca zagładę
Archiwa
bookmark_borderSens życia
Wg Frankla – logoterapia, „Człowiek w poszukiwaniu sensu”
Wg Camusa – egzystencjalizm
Potrzeba to konieczność posiadania czegoś, zdobycia lub ulepszenia dobra lub cechy już posiadanej. Poza potrzebami pierwszego rzędu dalej będą się one już różniły w zależności od człowieka. Można śmiało rzec, że jest tyle ludzkich potrzeb, ile samych ludzi. Co więcej, każdy ma prawo do swojej hierarchii potrzeb, gdyż jej standardy i kształt nie są sztywno określone.
Ankieta na temat teatru: https://forms.gle/eZ9Qx4J4YKgLHfVeA
o Osieckiej: https://play.kahoot.it/v2/?quizId=05220180-17f1-4c07-8462-80d001131a01&hostId=73cb6782-af3f-450d-acba-afc25e1d94e9
bookmark_borderSztuka w modernizmie
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Melodia mgieł nocnych – s. 136
Leopold Staff, Wysokie drzewa
Tadeusz Miciński, Reinkarnacja
Style w sztuce Młodej Polski: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DiQoRERvT
Melancholia – Jacek Malczewski: omówienie PJM 3′
opis obrazu na stronie muzeum
Obraz jako sen – fragment wykładu (52:39-55)
O Malczewskim 9′
Videoart Lecha Majewskiego 0,5′
autotematyzm Malczewskiego 10′
Odnajdź na płótnie, opisz obecność konkretnych nurtów epoki, pojęć związanych z epoką:* katastrofizm, symbolizm, ekspresjonizm, spleen, artysta-kapłan.
! Uwaga na strony generowane z użyciem modeli językowych! g***stronka
Polecam genialne wykłady o sztuce (w tym Malczewski, Mucha, Wyspiański, Boznańska, Klimt, VanGogh…)
bookmark_border„Dżuma” – powieść parabola
Biografia: ALBERT CAMUS przyszedł na świat w Algierii 7 listopada 1913 roku.
Ojciec – francuski robotnik, wezwany do wojska, ginie
Matka – niepiśmienna Hiszpanka, wdowa z dwójką dzieci – najważniejsza postać w życiu Alberta
*Sprawiedliwość: stwierdził, iż droższe jest mu dobro matki niż sprawiedliwość, co jest tym bardziej wymowne w ustach twórcy, w dziełach którego sprawiedliwość zajmuje miejsce absolutu
*Absurd – matka znajomej filozofki, Simone Wiel: co najważniejsza osoba w jego życiu sądzi o jego twórczości. Camus odpowiedział rozbawiony: „Madame, moja matka nie umie czytać”
1935 -37 – członek partii komunistycznej;
1935 – zakłada zespół teatralny „Théatre du Travail” (1935) by w dwa lata później zorganizować zespół Théatre de l’Equipe
1941 – wraca do Algieru by pracować jako nauczyciel w liceum w Oranie; wstępuje do Ruchu Oporu;
1942 – zostają opublikowane: powieść „Obcy” i esej „Mit Syzyfa”
1947 – sukces wydawniczy „Dżumy”; w ciągu trzech miesięcy sprzedano 96000 egzemplarzy.
1951 – ukazuje się „Człowiek zbuntowany”, polemika z Sartrem, koniec kontaktu
Algieria i Francja – dwie ojczyzny pisarza są w stanie wojny. Camus z zaangażowaniem kieruje apele o rozejm.
1957 – Królewska Akademia w Sztokholmie „za całość dzieła rzucającego światło na problemy, które nasze dni stawiają przed świadomością ludzką” przyznaje Camusowi Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Podczas odczytu z okazji otrzymania Nagrody Nobla Camus daje wyraz swoim przekonaniom dotyczącym zaangażowania pisarza w życie społeczne i polityczne. Według niego pisarz nie może stać z boku, milcząc lub podejmując inne, zastępcze tematy, gdyż „nawet milczenie nabiera niebezpiecznych znaczeń.”
1960 – ginie w wypadku samochodowym.
Cechy powieści – paraboli (przypowieści):
– motto;
– możliwość odczytania dosłownego, w pełni funkcjonalna jako powieść;
– uniwersalność (czas, miejsce akcji, wydarzenia);
– ograniczenie czasu, przestrzeni, wątków;
– postaci archetypiczne.
Zadanie: Udowodnij, że „Dżuma” to powieść – parabola. Odwołaj się do motta i treści utworu.
W rozwiązaniu trzeba uwzględnić: cechy przypowieści, motto (jego treść) i konkretne fakty z lektury (nie wystarczy określenie: dżuma może oznaczać zło czy wojnę).
Przykładowe rozwiązanie: „Dżumę możemy uznać za parabolę, gdyż fakty i wydarzenia z treści możemy rozumieć dosłownie lub w sposób przenośny, o czym informuje nas już samo motto, które sugeruje pokazywanie jednych rzeczy przez inne, np. uwięzienie. Kwarantanna, każąca tkwić bohaterom w Oranie, może więc oznaczać utknięcie w złej, absurdalnej sytuacji (w czasie stanu wojennego w Polsce było to odbierane jako bardzo aktualne: kwarantanna Oranu to zamknięcie granic przez „zadżumionych” komunistów).
Przestrzeń w utworze
Zadanie: Jaki jest Oran? W jaki sposób autor osiągnął ten efekt (środki wyrazu)? W jakim celu (funkcja)?
Różne postawy wobec zarazy
Rambert, 2 rozmowy z Rieux i Tarrou (s. 48) oraz rozmowa z Hiszpanką.
Bohaterowie dynamiczni (zmieniają postawę względem cierpienia) to:
s. 55 – Tarrou i Rieux:
1. W jaki sposób postrzega dżumę?
2. Co warunkuje jego podejście do epidemii w Oranie?
3. Jaki jest jego stosunek do Boga?
4. Jaki jest jego stosunek do śmierci?
„Zarazy są w istocie sprawą zwyczajną, ale z trudem się w nie wierzy, kiedy się na nas walą. Na świecie było tyle dżum co wojen. Mimo to dżumy i wojny zastają ludzi zawsze tak samo zaskoczonych. Doktor Rieux był zaskoczony podobnie jak nasi współobywatele i tak należy rozumieć jego wahania. Tak też należy rozumieć jego rozdwojenie pomiędzy niepokojem i ufnością. Kiedy wybucha wojna, ludzie powiadają: “To nie potrwa długo, to zbyt głupie”. I oczywiście, wojna jest na pewno zbyt głupia, ale to nie przeszkadza jej trwać. Głupota upiera się zawsze, zauważono by to, gdyby człowiek nie myślał stale o sobie. Nasi współobywatele byli pod tym względem tacy sami jak wszyscy, myśleli osobie, inaczej mówiąc, byli humanistami: nie wierzyli w zarazy. Zaraza nie jest na miarę człowieka, wiec powiada się sobie, że zaraza jest nierzeczywista, to zły sen, który minie. Ale nie zawsze ów sen mija i, od złego snu do złego snu, to ludzie mijają, a humaniści przede wszystkim, ponieważ nie byli dość ostrożni. Nasi współobywatele nie ponosili większej winy niż inni; zapominali o skromności, tylko tyle, i myśleli, że wszystko jest jeszcze dla nich możliwe, co zakłada, że zarazy są niemożliwe. Nadal robili interesy, planowali podróże i mieli poglądy. Jak mogli myśleć o dżumie, która przekreślała przyszłość, przenoszenie się z miejsca na miejsce i dyskusje? Uważali się za wolnych, a nikt nie będzie wolny, jak długo będą istniały zarazy.”
Na podstawie podanego fragmentu i treści całego utworu określ, co to znaczy „być humanistą” i którego z bohaterów można tak nazwać. Odpowiedź uzasadnij.
bookmark_borderWychowawcza z historią w tle
bookmark_borderKrytyka wad ludzkich w literaturze
Jaką wadę krytykuje Krasicki?
Powtarzalność, wścibstwo, ocenianie po wyglądzie, niesprawiedliwość, bogactwo, niedocenianie tego, co sie posiada, zapal do pracy.
bookmark_border„Antygona w Nowym Jorku: Janusza Głowackiego
Antygona w Nowym Jorku Druga szansa
Sprawdź się
Teatr telewizji w reż. Kutza: 118′
rozmowa o tekście 1h19′ (o bezdomności 56”-7′)
Lekcje na zpe: https://zpe.gov.pl/a/wprowadzenie/D14IdIbd4
(tu zwłaszcza film od 3′-7′ – kim są bohaterowie Głowackiego, któremu z bohaterów Sofoklesa są najbliżsi i dlaczego? Na czym polega tragizm tych ludzi [wszystkich]?) i z ćwiczeń https://zpe.gov.pl/a/sprawdz-sie/DpO33wmPb zwłaszcza 6.
Pytania do sceny I aktu I – monolog policjanta (w podr. 362-363):
Omów stosunek policjanta do bezdomnych. Weź pod uwagę jego słowa, ale też sposób, w jaki mówi (el. formy: interpunkcja, odpowiadająca sposobowi mówienia, słowa, jakich używa).
1. osoba – szuka potwierdzenia jego pozytywnego stosunku do bezdomnych,
2. osoba – nie ufa początkowym deklaracjom, pokazuje, co potwierdza, że nie lubi on bezdomnych.
bookmark_borderWypracowanie na poziomie rozszerzonym
20220420 Materiały dodatkowe 6_Analiza wypracowania na PR.pdf
Wybierz jeden z poniższych tematów i napisz wypracowanie.
• W pracy rozważ problem podany w temacie.
• W rozważaniach przedstaw argumenty, odwołując się do utworów literackich wskazanych w temacie oraz do wybranego kontekstu (np. historycznoliterackiego, literackiego, biograficznego, kulturowego, mitologicznego, biblijnego, religijnego, historycznego, filozoficznego, egzystencjalnego, politycznego, społecznego).
• W wypracowaniu odwołaj się zarówno do problematyki utworów, jak i do sposobów przedstawienia danego problemu w utworze.
• Jednym z utworów literackich musi być lektura obowiązkowa. Jeżeli w temacie wskazano tytuł lektury obowiązkowej, to odwołaj się do tej lektury. Jeżeli w temacie nie wskazano tytułu lektury obowiązkowej, to wybierz ją spośród lektur wymienionych na stronach 3 i 4 tego arkusza egzaminacyjnego.
• W wypracowaniu przedstaw swoje zdanie i je uzasadnij.
• Twoja praca powinna liczyć co najmniej 400 300 wyrazów (na lekcji – krócej, na maturze dłużej)
Temat 1.
„Każdy tekst słowny sytuuje się w polu innych tekstów, naśladując je, przekształcając.„
/Na podstawie: Słownik terminów literackich/
Na czym mogą polegać relacje między tekstami i jakie mogą być funkcje tych relacji w danym utworze literackim? Punktem wyjścia do rozważań uczyń powyższy cytat. W pracy odwołaj się do:
• „Antygony w Nowym Jorku” Janusza Głowackiego
• innych utworów literackich (na lekcji – 1 inny utwór, na maturze: 2)
• wybranego kontekstu.
Temat 2.
Konwencja groteskowa jako sposób kreowania świata przedstawionego i jej funkcja w tworzeniu znaczeń w danym utworze literackim.
W pracy odwołaj się do:
• lektury obowiązkowej – wybranej spośród lektur wymienionych na stronach 3 i 4 tego arkusza egzaminacyjnego
• innych utworów literackich (na lekcji – 1 inny utwór, na maturze: 2)
• wybranego kontekstu.
Temat 3.
Doceniamy wielkość dokonań starożytnych intelektualistów i twórców, naśladujemy ich dzieła […], ale starożytnych nie przerośliśmy, przetwarzamy tylko to, co przekazała nam tradycja.
(Maria Wichowa)
Rozważ sposoby nawiązywania do tradycji antycznej i biblijnej w literaturze oraz funkcje tych nawiązań. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Marii Wichowej.
W pracy odwołaj się do:
• „Antygony w Nowym Jorku” Janusza Głowackiego
• innych utworów literackich (na lekcji – 1 inny utwór, na maturze: 2)
• wybranego kontekstu.
Uszczegółowienia zasad oceniania dotyczące tematu 1.
- Do pełnej realizacji tematu wymagane jest odniesienie się do cytatu.
- Wypracowanie przynajmniej częściowo dotyczy problemu wskazanego w poleceniu, jeżeli w pracy zdający:
a) określił, na czym może polegać relacja między tekstami
ALBO
b) określił funkcję relacji między tekstami w utworze literackim
ORAZ
c) odwołał się do „Antygony w Nowym Jorku” Janusza Głowackiego. - Utwór literacki uznaje się za wykorzystany w pełni funkcjonalnie, jeżeli zdający w argumentacji:
a) omówił, na czym polega relacja między tekstami
ORAZ
b) określił funkcję relacji między tekstami w danym utworze literackim
ORAZ
c) odwołał się do elementów struktury dzieła i do problematyki utworu.
(https://arkusze.pl/maturalne/jezyk-polski-2025-maj-matura-rozszerzona-odpowiedzi.pdf)
Uszczegółowienia zasad oceniania dotyczące tematu 2.
- Wypracowanie przynajmniej częściowo dotyczy problemu wskazanego w poleceniu, jeżeli w pracy zdający:
a) określił wykorzystanie konwencji groteskowej w kreacji wybranego elementu świata przedstawionego w utworze literackim
ALBO
b) określił funkcję konwencji groteskowej w tworzeniu znaczeń w utworze literackim
ORAZ
c) odwołał się do lektury obowiązkowej wybranej spośród lektur wymienionych na stronach 3 i 4 arkusza egzaminacyjnego. - Utwór literacki uznaje się za wykorzystany w pełni funkcjonalnie, jeżeli zdający w argumentacji:
a) omówił konwencję oniryczną jako sposób kreowania świata przedstawionego w danym utworze literackim
ORAZ
b) określił funkcję konwencji groteskowej w tworzeniu znaczeń danego utworu literackiego
ORAZ
c) odwołał się do elementów struktury dzieła i do problematyki utworu.
(https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Arkusze_egzaminacyjne/2025/zasady_oceniania/MPOP-R0-100-2505-zasady.pdf)
Uszczegółowienia zasad oceniania dotyczące tematu 3.
- Do pełnej realizacji tematu wymagane jest odniesienie się do cytatu.
- Wypracowanie przynajmniej częściowo dotyczy problemu wskazanego w poleceniu, jeżeli w pracy zdający:
a) omówił sposoby nawiązywania do tradycji antycznej ALBO tradycji biblijnej w utworze literackim / utworach literackich bez określania, jaką funkcję pełni to nawiązanie
ORAZ
b) odwołał się do utworów literackich, w tym do „Antygony w Nowym Jorku”, - Jeżeli w całym wypracowaniu zdający odniósł się tylko do tradycji antycznej ALBO tylko do tradycji biblijnej, nie można uznać, że wszystkie utwory wykorzystane są w pełni funkcjonalnie – jeden z nich należy ocenić jako wykorzystany co najwyżej częściowo funkcjonalnie.
- Utwór literacki uznaje się za wykorzystany w pełni funkcjonalnie, jeżeli zdający w argumentacji:
a) wykazał się zrozumieniem cytatu
b) omówił sposób nawiązywania do tradycji antycznej ORAZ/ALBO tradycji biblijnej w utworze literackim
ORAZ
c) określił, jaką funkcję pełni to nawiązanie. - Rozważenie funkcji nawiązywania do tradycji antycznej i biblijnej wymaga omówienia w wypracowaniu elementów składowych utworu literackiego.
(https://arkusze.pl/maturalne/jezyk-polski-2023-maj-matura-rozszerzona-odpowiedzi.pdf)
elementy składowe utworu literackiego to m. in.: kreacja bohatera (np. bohater romantyczny, bajroniczny, werterowski, dynamiczny, ale też heroizacja, sakralizacja, idealizacja, deheroizacja), narracja (styl dzieła, np. kolokwialny, impresjonistyczny, realistyczny), dialogi, czas akcji, miejsce akcji, dominanta kompozycyjna (element świata przedstawionego, który jest nadrzędny wobec pozostałych i określa charakter całej kompozycji dzieła), forma wypowiedzi i jej wpływ na treść tejże.
bookmark_borderMłoda Polska – wprowadzenie
w podr. s. 8-27 prezentacja zbiorcza, film 10’
nurty – nazwy
Pierwsze spotkanie z polskimi twórcami modernizmu – najważniejsi autorzy Młodej Polski:
- poeci:
– Kazimierz Przerwa-Tetmajer
– Jan Kasprowicz
– Leopold Staff
– Zenon „Miriam” Przesmycki - dramaturdzy:
– Stanisław Wyspiański (też poeta, reżyser, scenograf, malarz, rzeźbiarz)
– Gabriela Zapolska
– Stanisław Przybyszewski - powieściopisarze:
– Władysław Reymont, Chłopi
– *Henryk Sienkiewicz, Bez dogmatu
wykłady z zadaniami: https://zpe.gov.pl/a/film-edukacyjny/DsxcNWOt9
Sprawdź się
bookmark_borderWspółczesność
zarysy ostatniej epoki, periodyzacja, ważne daty (polskie miesiące), pokolenia w lit. polskiej.
polskie miesiące: czerwiec, marzec, grudzień, sierpień.