Autor: Anna

komunikat Polskiego Radia

Janusz Korczak, Irena Sendlerowa, rodzina Ulmów, Anne Frank, Oskar Schindler, Władysław Broniewski, Maksymilian Kolbe, rotmistrz Witold Pilecki, Jan i Helena Żabińska, Rudolf Weigel (polecam utwór „Karmicielka wszy” Kaczmarskiego), Karol Estreicher, gen. Anders (Wzgorze Andersa we Wrocławiu), Mieczysław Gębarowicz, M. Turski, Henryk Zygalski,

podsumowanie

– satyryczny poemat katastroficzny z 1936 wydany w całości dopiero w 1982 (z powodu cenzury sanacji)

Caly tekst

Wykonanie (fragmenty)

Stylistyka:

• makaronizmy, czyli wtrącenia z języków obcych, powszechnie stosowane w epoce baroku („w paltocikach Burberry”, „zajeżdżają Buicki, Royce’y i Hispany”, „extra bluzgi grzmiące”, „I am Pitty I am Pitt I love you Kitty”)
• neologizmy a więc wyrażenia ukutych przez autora („placadiutanta”, „ideolo”, „foto-ciosem”, „Gene-orde-dzwoni-rami”).
• wulgaryzmy („dziwkom łydki słodko drżą”, „frrruwa twoja mać”, „w cyc grafini Macabrini”, „która godzina, g….arzu?”, „piąta, k…o, piąta”). 
• wykrzyknienia („Co za pompa!”, „No, jadź, jadź!”, „Hurra, panowie!”, „I bac!”, „Diabli biorą, diabli wezmą!”, „Brawo!”),
• anafory i powtórzenia („Orkiestra gra! Orkiestra gra!”, „i znów i znów”, „Komu dziś dać? Komu dziś dać?”, „diabli wzięli, diabli wzięli”),
• wyliczenia („Zajeżdżają futra, fraki, lśniące laki, szapoklaki”, „i buldogi pełnomocne, i teriery, i burbony, i szynszyle”, „szampan, szatan, szantan”, „generały i wikingi, admirały i goeringi, bambirały”).

*** Pawlikowska-Jasnorzewska, „Barwy narodowe”

Maria Konopnicka – „wieszcz swojego pokolenia” i jej „Rota”

https://youtu.be/PsUIGY_b99M?si=y4Zl3OGtJDjrL5Vc wykonanie chóralne

Geneza:

• germanizacja w szkołach na terenie Prus (słynny strajk dzieci z Wrześni 1902-1903, gdy wprowadzono religię po niemiecku),
• wywłaszczenie Polaków z ziem (protestacyjny wiec kobiet w Poznaniu 10 maja 1908 r. zorganizowany w odpowiedzi na tę ustawę Konopnicka wsparła listem)
• ***inne rodzaje walki z zaborcą – wóz Drzymały

https://youtu.be/5QcHpYqioO8?si=2UvCjdozalQYwnzs (wykonanie w duecie)

Opracowanie w 8′

ZADANIE: Na podstawie znajomości utworu i streszczenia szczegółowego (np. tu) stwórz spis treści, w którym tytuł rozdziału będzie odpowiadał jego treści.
Przy każdym rozdziale w nawiasie dodaj, w jakiej miejscowości/ jakich miejscach dzieje się akcja.

Na podstawie przytoczonych fragmentów określ, czym wg Emmy jest miłość. Dlaczego Emma jest nieszczęśliwa? (6′)

Wyjaśnij, jak rozumiesz symboliczne znaczenie zakończenia podanego fragmentu? (Wypisz elementy symboliczne i je zinterpretuj) pamiętaj, że ta scena poprzedza opis śmierci Emmy w rozdziale 8.

Mężczyźni o Emmie: znajdźcie fragmenty, w których narrator opisuje uczucia i myśli wymienionych mężczyzn dotyczące Emmy. Scharakteryzujcie na ich podstawie relację łączącą ich z bohaterką.
Karol – cz. I, r. 2., 5., 9., 12.
Leon: cz. II, r. 3., 4., 5., cz. III, r.1
Rudolf: cz. II, r. 9., 10., 12., cz.III, r.8.
(15′)

na koniec: quiz

• Wskaż zmiany technologiczne, gospodarcze, kulturowe, filozoficzne, które wpłynęły na kształt epoki.
• Podaj ramy czasowe epoki i wydarzenia, które je wyznaczyły.
• Wyjaśnij, w jaki sposób na sztukę dwudziesto­le­cia międzywojennego w Polsce wpłynęły przemiany społeczne i kulturowe w Europie.
• Wykaż obecność tworzących kobiet w polskiej sztuce dwudziestolecia międzywojennego. Podaj przykłady dwóch artystek (np. z zakresu literatury czy sztuki), a następnie scharakteryzuj krótko ich twórczość.
• Omów wskazaną grupę poetycką (Skamandryci, Futuryści, Awangarda Krakowska, katastrofiści/ druga awangarda) – https://koniecpolska.pl/grupy-poetyckie-dwudziestolecia/
• Wyjaśnij pojęcie awangardy na przykładzie wybranego utworu
• Wyjaśnij znaczenie pojęć: gęba, pupa, upupianie, łydka w kontekście Ferdydurke Witolda Gombrowicza. Odnieś się do kon­kretnych przykładów z tekstu.
• Wyjaśnij pochodzenie i znaczenie zagadnień/cytatów: szklane domy, „rękopisy nie płoną”,
• Omów motyw rewolucji, femme fatale, dzieciństwa, wolności, winy i kary odnosząc się do konkretnych przykładów (Przedwiośnie, Szewcy, Mistrz i Małgorzata, Sklepy cynamonowe, Proces)
• Na wybranych przykładach przeanalizuj nawiązania literatury epoki do Biblii i antyku.
• Przedstaw krótko obraz ziemiaństwa pojawiający się w Przedwiośniu Stefana Żeromskiego oraz w Ferdydurke Witolda Gombrowicza, a następnie podaj wspólną cechę tych portretów.
• Wskaż problematykę społeczną i polityczną podanego tekstu (rozróżniaj kwestie polityczne i społeczne!)
• Wskaż przykład, wymień cechy i wyjaśnij funkcję zabiegów artystycznych: oniryzm, mityzacja, nadrealizm, eufonia, aliteracja, paronomazja.

– jak (i po co) rozwijać ją u siebie i innych?

IE = zdolność rozpoznawania, rozumienia i zarządzania swoimi emocjami oraz rozumienia emocji innych

Labirynt – kontekst mitologiczny – zpe
strona o notatce syntetyzującej, tekst Głowińskiego: https://jaksieuczyc.pl/notatka-syntetyzujaca/

Zacytuj fragment tekstu Głowińskiego, który można odnieść do „Procesu” Kafki. Udowodnij związek, przywołując treść lektury.

Omów motyw labiryntu w kulturze. Odnieś się do fragmentu „Procesu”. Uwzględnij wybrany kontekst.

Quiz ze wstępu

Pytania do tekstu:
1. Na czym polega w tym ujęciu rozwój? Sformułuj definicję.
2. Czy szkoła sprzyja tak ujętemu rozwojowi? Skomentuj, odwołując się do poniższego tekstu i treści „Ferdydurke”.
3. Dlaczego pojęcie winy jest w „Procesie” niejednoznaczne?

„By działać z rozmachem, by nie wątpić w sens realizowanego przedsięwzięcia, człowiek musi rozsmakować się w swojej specyficzności. Rozwój wymaga afirmacji tego, co w nas wyjątkowe, a nawet jeśli to coś przyjmuje dziwaczną postać. Ów proces powinniśmy sobie wyobrażać nie jako przemyślaną, dobrze zaplanowaną podróż od doświadczenia do doświadczenia, lecz jako swobodne łazikowanie, którego sensu nikt – ani my, ani otaczający nas ludzie – nie powinien kwestionować. Niestety, sięgając pamięcią do czasów dzieciństwa, Kafka natrafia na liczne przykłady tępienia jego specyficzności. Działo się to w środowisku domowym i szkolnym. W ten sposób rodzice próbowali wprowadzić go do społeczeństwa, umożliwiając mu funkcjonowanie w grupie. Pisarz rozumie powody, dla których stosowano wobec niego pewne metody wychowawcze, ale nie ma wątpliwości, że to właśnie one osłabiły jego życiową energię, to pod ich wpływem rozwinęły się w nich dysfunkcyjne mechanizmy.
Przykładem takiego bolesnego doświadczenia jest dla Kafki zakaz wieczornej lektury. Oto w określonej godzinie zabrania się dziecku czytania pasjonującej historii, która otwiera przed nim wrota do innego świata, która porywa go w stronę „nieskończoności”. Argumentacja rodziców jest nieprzekonująca, gdyż nic nie może się równać z tą drugą – fikcyjną – rzeczywistością, w której wszystko działa niczym akcelerator1 najbardziej elementarnych cząstek naszej specyficzności. Wyrzeczenie się lektury było równoznaczne z rezygnacją z siebie, dlatego po wyjściu rodziców dziecko czyta dalej.
<<Moją specyficzność – pisze Kafka – ignorowano, ale cały czas ją czułem, dlatego musiałem uznać taki sposób traktowania za dezaprobatę, tym bardziej, że byłem na to uwrażliwiony i bardzo czujny>>. W ten sposób
uruchomiona została karuzela wątpliwości. Które z moich pragnień, myśli i czynów – pytał samego siebie młody Kafka (a później, już oskarżycielsko, dorosły Kafka) – są słuszne, które zaś zasługują na potępienie, skoro odrzucane jest wszystko, co składa się na moją specyficzność? Początkowo werdykt przychodził z zewnątrz, wydawał go – by tak rzec – sąd rodzinny. To ojciec i matka (zwłaszcza ojciec) rozstrzygali, co jest dobre, a co złe,
wyrażając przy tym dezaprobatę dla rozmaitych działań dziecka. Jednak z czasem trybunał został przez Kafkę zinterioryzowany. Skutkiem tego uwewnętrznienia było jeszcze większe upośledzenie jego zdolności oceniania własnych czynów i poczucie winy o nieograniczonym wręcz zasięgu. Właśnie tak pojęcie winy utraciło stabilny sens – stało się wieloznacznym i budzącym niepokój zaklęciem.
/Grzegorz Jankowicz, Oszczerca, [w:] Franz Kafka, Proces, Kraków 2021, s. 273–276/

4. Przeredaguj poniższe zdanie w taki sposób, aby zachować jego sens:
Pisarz rozpyla wokół [winy] semantyczną mgłę, w której łatwo się zgubić.
5. Uporządkuj poniższe sformułowania w taki sposób, aby przedstawić proces rozwoju poczucia winy w umyśle Franza Kafki:
∙ trudności z samodzielną oceną własnych czynów
∙ opresyjny dom, w którym o wszystkim decydują rodzice
∙ często pojawiająca się dezaprobata dla działań dziecka
∙ wszechogarniające i nieustanne poczucie winy

* akcelerator – urządzenie do przyśpieszania naładowanych elektrycznie cząstek
* interioryzacja – przyswajanie przez jednostkę wartości, wzorów kulturowych oraz norm społecznych własnej grupy

1. podaj ramy czasowe epoki (wydarzenia)
2. wyjaśnij nazwy epoki
3. porównaj koncepcje świata i człowieka w romantyzmie i pozytywizmie
4. wyjaśnij pojęcia: utylitaryzm, scjentyzm, ewolucjonizm, determinizm, organicyzm (kto jest autorem koncepcji)
5. omów rolę artysty i sztuki doby pozytywizmu
6. omów programy polskich pozytywistów (warszawscy pozytywiści, krakowscy stańczycy)
7. wyjaśnij pojęcia / różnice: konwencja realistyczna, naturalistyczna
8. wskaż cechy powieści realistycznej / naturalistycznej / historycznej na konkretnych przykładach
9. wskaż elementy świata przedstawionego utworów, rozpoznaj wydarzenia
10. określ, na czym polega indywidualizacja języka na przykładzie wybranych wypowiedzi bohaterów
11. omów postulaty polskich pozytywistów, odwołując się do konkretnych wydarzeń/bohaterów „Lalki”
12. udowodnij, że pisarze analizowali ważne problemy społeczne: przedstawiali ich istotę, przyczyny, konsekwencje.
13. Stanisław Wokulski, Rodion Raskolnikow – osobowość czy marionetka?
14. omów topos theatrum mundi w „Lalce”
15. wskaż różne typy narracji w utworach i ich funkcje
16. „Powieść to jest zwierciadło przechadzające się po gościńcu. To odbija lazur nieba, to błoto przydrożnej kałuży” /Stendhal, „Czerwone i czarne” – wyjaśnij cytat
17. udowodnij, że wskazana powieść jest powieścią realistyczną, odnosząc się do losów wybranego bohatera drugoplanowego tej powieści.
18. omów sposób przedstawiania motywu miasta / pracy / kobiety / snu /literatury pieniądza / przemiany wewnętrznej, odnosząc się do konkretnych faktów z powieści.
19. określ, jaki wpływ na bohatera może mieć miejsce, w jakim przebywa – przywołaj konkretne informacje!
20. wymień konflikty, które przeżywają bohaterowie – między jakimi wartościami muszą wybierać?
21. rozważ w oparciu o powieści: Czy idealiści są potrzebni światu? Człowiek – twórca rzeczywistości czy osoba słaba i zagubiona?
22. W podręczniku: s. 1-49 (wstęp, publicystyka), 164-238 (Potop, Lalka), 267-294 (Zbrodnia i kara).