materiały do wykorzystania na lekcjach i w trakcie zarazy
Dwukrotnie już prowadziłam z Wami lekcje na temat Pieśni Kochanowskiego metodą heurezy – tej lekcji wysłuchajcie (niecałe 20 minut wykładu) i wynotujcie te kilka rzeczy, które są najważniejsze (slajd drugi zawiera informacje, co należy umieć po tej lekcji).
czyli olbrzymie poczucie humoru ludzi renesansu / żarty z tyłka
Gra o tron i teatr uliczny – co ich bawiło? (10′)
na nas co bawi? Głupi i głupszy – marzenia Lloyda
Głupi i głupszy – randka 1:20
Kabaret Neonówka z 2024
Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty: irenizm; człowiek z natury dobry; wszelkie zło wynika z niewiedzy, głupoty; w utworze: personifikacja, ironia.
Michel de Montaigne, Próby (Essais): opracowanie, wszystkie eseje; twórca gatunku: esej; prymat doświadczenia nad rozumowaniem; nie cierpiał zarozumiałości filozofów.
Niccolo Makiaweli, Książę: makiawelizm – cel uświęca środki.
Tomasz Morus, Utopia: idealne Państwo, najlepiej rządzone, sprawiedliwe dla wszystkich.
Jezuita, Piotr Skarga, był kaznodzieją (twórca kazań) swoje kazania wydawał w zbiorczych tomach. „Kazania sejmowe” nigdy nie zostały wygłoszone. Wydane po raz pierwszy w 1597, wraz z „Kazaniami na niedziele i święta całego roku”, przeszły bez echa. Przypomniano sobie o nich w XIX wieku – i wtedy też styl Skargi utrwalił się w sztuce kaznodziejskiej.
Kazanie wtóre. Fragmenty.
Jako ciała nasze abo wnętrznymi chorobami, abo powierzchnymi gwałtownymi przypadkami umierają, tak i królestwa mają swoje domowe choroby, dla których upadać muszą. Byście domowe niemocy tego królestwa zleczyli, łacniejsza by obrona naleźć się mogła. Ale jako się chory bronić ma, który sam na nogach swoich nie stoi? Leczcież pierwej tę chorą (…) ojczyznę i Rzeczpospolitą swoje.
A jeśliście ostrożni i mądrzy lekarze, najdziecie sześć szkodliwych chorób jej, które jej bliską śmierć (obroń Boże) ukazują, a jako złe pulsy, źle jej tuszą. Pierwsza jest – nieżyczliwość ludzka ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa. Druga – niezgody i roztyrki sąsiedzkie. Trzecia – naruszenie religiej katolickiej i przysada heretyckiej zarazy. Czwarta – dostojności królewskiej i władzej osłabienie. Piąta – prawa niesprawiedliwe. Szósta – grzechy i złości jawne, które się przeciw Panu Bogu podniosły i pomsty od niego wołają. Mówmy dziś za pomocą Bożą o tej pierwszej chorobie Rzeczypospolitej.
Jako namilejszej matki swej miłować i onej czcić nie macie, która was urodziła i wychowała, nadała, wyniosła? Bóg matkę czcić rozkazał. Przeklęty, kto zasmuca matkę swoje. A która jest pierwsza i zasłużeńsza matka jako ojczyzna, od której imię macie i wszytko, co macie, od niej jest? Która gniazdem jest matek wszytkich i powinowactw wszytkich, i komorą dóbr waszych – ojczyzna. (…) Rozmyślcie, jakie od tej matki, od Korony i Rzeczypospolitej tej, dobrodziejstwa i upominki macie.
Gdy okręt tonie, a wiatry go przewracają, głupi tłomoczki i skrzynki swoje opatruje i na nich leży, a do obrony okrętu nie idzie, i mniema, że się sam miłuje, a on się sam gubi. Bo gdy okręt obrony nie ma, i on ze wszytkim, co zebrał, utonąć musi. A gdy swymi skrzynkami i majętnością, którą ma w okręcie, pogardzi, a z innymi się do obrony okrętu uda, swego wszytkiego zapomniawszy: dopiero swe wszytko pozyskał i sam zdrowie swoje zachował. Ten namilszy okręt ojczyzny naszej wszytkich nas niesie, wizytko w nim mamy, co mamy. Gdy się z okrętem źle dzieje, gdy dziur jego nie zatykamy, gdy wody z niego nie wylewamy, gdy się o zatrzymanie jego nie staramy, gdy dla bezpieczności jego wszytkim, co w domu jest, nie pogardzamy: zatonie, i z nim my sami poginiemy.
W tym okręcie macie syny, dzieci, żony, imienia, skarby, wszytko, w czym się kochacie. W tym tak wiele dusz jest, ile ich to królestwo i państwa przyłączone mają. Nie dajcie im tonąć, a zmiłujcie się nad krwią swoją, nad ludem i bracią swoją, nie tylo majętnością, ale i zdrowiem im własnym usługujcie, wy, którzyście je pod swój rząd i opiekę wzięli. Bo nie tylo majętności dla miłej braciej i Rzeczyposp[olitej] nie żałować, ale i umierać winni jesteśmy…
Dodatkowe materiały:
e-podręczniki: Skargi Piotra Skargi
Kiedy Kochanowski zastanawia się, co by tu zrobić, żeby dojść do szczęścia – to z rozmachem. Filozofie starożytne, alegorie pogodowe, chrześcijaństwo, wiersz sylabiczny z przerzutniami, słowem – napisał, jak napisał.
A my to czytam:
Podsumowanie wiadomości o bohaterach „Lalki” Bolesława Prusa:
– potrafisz dokładnie scharakteryzować idealistów „Lalki”,
– pamiętasz i analizujesz zakończenie,
– rozumiesz i potrafisz wyjaśnić kilka sposobów realizacji toposu teatrum mundi w utworze.
Zastanów się nad działaniami bohaterów:
Izabela | Rzecki | Wokulski | młody Szlangbaum | Mraczewski…
– podaj przykład działania i zapisz, jak myślisz – kto (co) pociąga za sznurki?
2. Jak rozumiesz zakończenie? s. 231-233, zad. 3, 4, 5.
Maruszewicz – jeśli nie pamiętacie…
3. Biblioteka Wokulskiego – s. 230
– znajdźcie informacje na temat książki (autor, krótko o nim; dokładny tytuł; informacje o książce; w jakim stopniu, jak ukształtowała Wokulskiego?)
Powtórzenie do sprawdzianu: Zadania do całej lektury 233, 234 – jest duże prawdopodobieństwo, że te właśnie zadania pojawią się na sprawdzianie.
Cele lekcji:
realizm a naturalizm – wskazujesz powiązania i różnice,
rozróżniasz te dwa style,
rozpoznajesz cechy realistyczne i naturalistyczne na obrazach,
wymieniasz malarzy realistycznych i naturalistycznych.
Realiści: Aleksander Gierymski: fragmenty komentarza kurator wystawy: prekursor realizmu i impresjonizmu „Święto trąbek” malarz a fotografia
Józef Chełmoński (Bociany, Babie lato),
Wojciech Kossak (Olszynka),
Leon Wyczółkowski, (Rybacy brodzący w wodzie)
Gustave Courbet: (Śpiąca prządka),
Jean-François Millet, Jean-Baptiste-Camille Corot.
(obrazy realistyczne – prezentacja)
Naturaliści:
Léon Augustin Lhermitte (Les Halles),
Gustave Guillaumet (Psy),
Jean-François Raffaëlli (Pijący absynt, Człowiek z dwoma bochenkami), Émile Friant (Pijacy),
Jules Bastien-Lepage (Portrait du grand-père de l’artiste),
Aleksander Gierymski (Powiśle – podr., s. 222)
Józef Chełmoński (Babie lato – podr.)
Ćwiczenie: Porównanie dzieła realistycznego i naturalistycznego o podobnej tematyce:
Wojciech Gerson, Cmentarz w górach (podr. s. 20)
i Emile Fiant, Ból (podr. s. 53)
* kompozycja i kolorystyka (zamknięta, otwarta; szeroka/wąska gama barwna, mocne/stonowane kolory, ciemne/jasne – gdzie?)
* odtworzenie elementów rzeczywistości (jakie elementy, jak dokładnie, jakie detale?)
** zachowania osób, gesty, zdarzenia (czy obraz jest statyczny czy dynamiczny? co na to wpływa?)
*** emocje, nastrój (gdzie „jest odbiorca”?)
Jaki jest cel zabiegów eksponujących brzydotę?
Porównajmy Les Halles z fragmentem filmu „Pachnidło” w reż. Toma Tykwera (od 04′).
Wypiszcie elementy obrazu/wykorzystane środki wyrazu świadczące o odejściu od reguł piękna.
Wypiszcie wszystkie antyestetyczne zabiegi reżysera.
Co przemawia do nas bardziej? Dlaczego?
Prezentacja – powtórka materiału
Współczesny kontekst:
fotorealizm Richarda Estesa: https://fineartmultiple.com/richard-estes-kentucky-fried-chicken/ (czy obecnie taka sztuka ma sens?)
World Press Photo: 2019, 2013, 2018, 2012, 2017 (dlaczego sztuka odchodzi czasami od kanonu piękna? jaki jest tego cel?)
Prus był nie tylko pisarzem, ale też (a może przede wszystkim) dziennikarzem i felietonistą. Przez 28 lat (1859-1887) publikował na łamach „Kuriera Warszawskiego” swoje „Kroniki tygodniowe”.
Przypomnienie pojęcia reportaż
Wprowadzenie pojęcia felieton (podr. 110)
Wysłuchanie tekstu z 28 lutego 1887 roku (s. 111-115)
zadanie: jak tekst Prusa realizuje założenia gatunku?
Prawda i fikcja
Stereotypy z lotu ptaka
Konteksty:
biblijny: opowieść starotestamentowa o Wieży Babel;
Piosenka z musicalu „Metro” (o ludziach różnych narodowości, którzy, chcąc przejść casting, koczują tymczasowo w metrze)
Naturalizm Warszawy
Tekst: „Lalka”, t.1, rozdz. VIII (podr, s.221-222)
Obraz: Aleksander Gierymski, Powiśle, 1883
Film: fragment z serialu w reż. J. Hassa
Któremu z twórców udało się najlepiej oddać przerażającą sytuację mieszkańców Powiśla?
Co bardziej do Was przemawia – dlaczego?
W jaki sposób twórcy podkreślają dramat egzystencji mieszkańców?
Organicyzm Paryża
Tekst: „Lalka”, t.2, rozdz. I (podr. s. 222-224)
Z jakiej perspektywy Wokulski ogląda Paryż?
Czego szuka w Paryżu?
Co odnajduje?
Porównaj oba obrazy miast. Zwróć uwagę na:
* perspektywę, z jakiej je oglądamy wraz z bohaterem;
* środki służące opisowi i wielość miejsc;
* refleksję, jakie wzbudzają.
Wskaż elementy pozytywistyczne.
Zadanie domowe: zapoznaj się z cechami reportażu; wypisz je. Polecam fragm. reportażu ze str. 226-227 podręcznika: Dziś wrzuta na Reichu.
Jan Kochanowski w Historii bez cenzury (20′)
Jan Kochanowski w kryzysie (18′)
podsumowanie 5′
Psałterz Dawidów – poetycka parafraza starotestamentowej Księgi Psalmów
Psalm 13 w tłumaczeniu Czesława Miłosza
Psalm 47 w wykonaniu Krystyny Prońko