Cele lekcji:
– wskazanie ważnego motywu w „Lalce” Prusa,
– omówienie funkcji pieniądza w świecie „Lalki”,
– wybór postaci, które w różny sposób używają pieniądza;
– ocena: czym jest pieniądz w utworze? a czym jest dla nas?
„Tu nie tylko o grubszych pieniądzach mówi się zazwyczaj bez unikowego wyokrąglania sum, ale przede wszystkim stale pamięta się o sumach małych. Tu wraz z wejściem do sklepu “pod firmą J. Mincel i S. Wokulski” posłyszymy, ile kosztuje para kaloszy wraz z monogramem imienia i nazwiska klienta (a kosztuje 2 ruble i 50 kopiejek), i tu wraz z wejrzeniem do księgi dłużników dowiemy się, ile panna Izabela Łęcka zapłaciła za portmonetkę (a zapłaciła 3 ruble). Później świadkujemy medytacji Wokulskiego przy odliczaniu półimperiałów na wielkotygodniowy popis filantropijny w kościele (zaczęło się od 5 złotych monet, zakończyło się na 20), a przy innej okazji – ile wynosi nagroda za zwycięstwo konia w gonitwie na torze wyścigowym (wynosi zaś 300 rubli).
Nie ma tu szansy na sporządzanie pełnego rejestru informacji o cenach i płacach w Lalce, ale warto uświadomić sobie, że wyraz “pieniądz” występuje w tej powieści aż 229 razy (nadto 5 razy przymiotnik “pieniężny”). O rublu wspomina się 407 razy (nadto 5 razy występuje wyrażenie “rs”, tj. “ruble srebrem”, 8 razy – rubelek), “kopiejka” 10 razy (nadto “kopiejkowy” – 1 raz), “złoty” (jako nazwa pieniądza) – 17 razy (nadto raz “złotówka”), 41 razy “grosz” (nadto 2 razy “groszowy”). Jeśli doliczyć kilkanaście przywołań imperiałów i półimperiałów oraz nazwy innych walut (np. 31 przywołań franka, 5 – reńskiego, 3 guldena, 1 gwinei), a nadto synonimiczny wobec pieniądza “kapitał” (57 razy), to się okaże, że około 850 dowodów frekwencji nazw “pieniężnych” oznacza ich obecność na większości stronic (w formatach “ósemkowych” drukuje się Lalkę na około 1 080 stronicach). W każdym razie nazewnictwo “pieniężne” stanowi w powieści Prusa grupę znaczącą. Dla porównania: słowo “miłość” pada tu 104 razy, “praca” 94 razy. O rublach wspomina się częściej (407 razy) niż np. o domu (351 razy). Doprawdy – nie ma w naszej literaturze dziewiętnastowiecznej utworu, w którym by równie często, równie konkretnie i z podobnie przekonywującym uzasadnieniem mówiło się o pieniądzach.”
Źródło: Józef Bachórz, O pieniądzach i kwestiach ekonomicznych w „Lalce” Bolesława Prusa.
https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DvoyVuW05
https://youtu.be/obX8gBt0BZU?si=4YH00gAkdxhhk9Aq
Pochylmy się nad konkretnymi kwotami: zadanie 3, str. 218.
Czego nie można kupić za pieniądze?
Zadanie: Czego Twoim zdaniem nie powinno się móc kupić?
Przyporządkuj wymienione elementy do dwóch kategorii, nazwij je:
Przeczytajmy tekst Michaela Sandela: Moralne granice rynku (s. 219-220)
Czy chcemy tak żyć?
Polecana literatura: Erich Fromm, „Mieć czy być”
Polecane filmy: „Wszystko na sprzedaż”, „Czyż nie dobija się koni?”
