materiały do wykorzystania na lekcjach i w trakcie zarazy
„Dziady” cz.III obfitują w sceny wizyjne. Określcie temat (o czym jest, co się tu dzieje?) oraz funkcję w dramacie (po co jest ta scena? co zmienia? jakie ma następstwa?) wskazanej sceny. Wybierzcie dwa najważniejsze (najciekawsze? najlepsze?) fragmenty. Odczytajcie na forum.
Mala Improwizacja (sc. I od słow Konrada: „Pieśń ma była już w grobie…”)
Wielka Improwizacja (sc. II) quiz
Widzenie Ewy (sc. IV)
Widzenie Księdza Piotra (sc. V)
Sen Senatora (sc. VI)
„Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.”
„Jako zwierzęta i drzewa północy, Pełni czerstwości i zdrowia, i mocy.
Lecz twarz każdego jest jak ich kraina, Pusta, otwarta i dzika równina.”
Ustęp na Wolnych Lekturach
Które cechy Rosjan opisane przez Mickiewicza są podobne do tych, które przypisał im Maleńczuk w utworze „Sługi za szlugi„? Czy te cechy są zbieżne ze stereotypem Rosjanina? Uzasadnij.
Wskazówki przy wprowadzaniu kontekstu do wypracowania:
• kontekst musi być bezpośrednio związany z analizowanym utworem lub problemem
zawartym w temacie wypracowania
• kontekst nie może polegać jedynie na „pochwaleniu się swoją wiedzą czy erudycją”, nie
mogą to też być informacje luźno związane z omawianym utworem lub zagadnieniem, ale
mają służyć pogłębieniu sensu analizowanego dzieła lub problemu
• wprowadzenie kontekstu nie wymaga tworzenia nowego akapitu, czasem wystarczy
jednozdaniowa informacja – ważne, żeby okazała się funkcjonalna.
Jak opowiedzieć romantyzm językiem filmu? („Anhelli” film z 2021) („Świtezianka” 2017)
„Anhelli” Słowackiego natchnieniem modernizmu!
,,[…] bohaterami są aktorzy, którzy przygotowują się, powiedzmy, do spektaklu według Anhellego, powtarzają sobie te teksty – powtarzają je na różny sposób, bo to też jest właśnie pytanie, w jaki sposób ten tekst podać […] – może bardziej realistycznie, a może spróbują na biało zupełnie, a może bardziej patetycznie” /Barbara Szewczyk, reżyserka filmu ,,Anhelli” w wywiadzie dla Radia Złote Przeboje/
Niczym aktor/aktorka ze współczesnego planu czasowego filmu sprawdź, jak te same słowa będą brzmiały przeczytane na rozmaite sposoby. Do eksperymentu użyj zdania: ,,Dobrzy byliby z nich ludzie w szczęściu, ale ich nędza przemieni”. Przeczytaj je:
– z ironią,
– ze śmiechem,
– wykrzyczane z gniewem,
– wyszeptane,
– ,,na biało” (słowa wypowiadane bez emocji),
– patetycznie.
Zwróć uwagę, w jaki sposób powyższe zdanie zostało wypowiedziane przez aktora w zakończeniu filmu. Jakie znaczenie dla Twojego odbioru tych słów miała towarzysząca im scenografia, pojawiające się na ekranie postaci oraz muzyka?
Znajdźcie w sieci reprodukcję obrazu Jacka Malczewskiego ,,Śmierć Ellenai”, którego odzwierciedleniem jest poniższy kadr z filmu.
W filmie scena, z której pochodzi powyższy kadr, kończy się słowami z Anhellego: ,,Ale miejcie nadzieję; bo nadzieja przejdzie z was do przyszłych pokoleń i ożywi je; ale jeśli w was umrze, to przyszłe pokolenia będą z ludzi martwych”. Zaproponuj, co zmieniłbyś/ zmieniłabyś w obrazie Malczewskiego, by miał w sobie zawartą w tych słowach nadzieję? Może to być symbol, postać, kolor, światło, zmiana w ubiorze, mimice lub ułożeniu postaci.
Matura ustna – pytania niejawne
Zadanie drugie na maturze ustnej dotyczy zagadnienia związanego z literaturą lub innymi dziełami sztuki albo językiem, a zdający omawia je na podstawie dołączonego do polecenia materiału w postaci tekstu literackiego lub nieliterackiego albo tekstu ikonicznego.
2. Natura jako siła destrukcyjna. Omów problem, analizując balladę Mickiewicza „Lilije” oraz odnosząc się do innego tekstu kultury (np. filmów „Świteź”, „Świtezianka”).
3. Jak twórcy ukazują potęgę natury? Omów zagadnienie, odwołując się do sonetu Adama Mickiewicza „Bakczysaraj” oraz wybranego tekstu kultury (np. filmów „Świteź”, „Świtezianka”).
Adam Mickiewicz „Bakczysaraj”
Jeszcze wielka, już pusta Girajów dziedzina!
Zmiatane czołem baszów ganki i przedsienia,
Sofy, trony potęgi, miłości schronienia,
Przeskakuje szarańcza, obwija gadzina.
Skroś okien różnofarbnych powoju roślina,
Wdzierając się na głuche ściany i sklepienia,
Zajmuje dzieło ludzi w imię przyrodzenia
I pisze Baltasara głoskami: RUINA.
W środku sali wycięte z marmuru naczynie;
To fontanna haremu, dotąd stoi cało
I perłowe łzy sącząc, woła przez pustynie:
Gdzież jesteś, o miłości, potęgo i chwało!
Wy macie trwać na wieki, źródło szybko płynie,
O hańbo! wyście przeszły, a źródło zostało.
przeczytaj np. na Wolnych Lekturach
obejrzyj (to dramat, lepiej obejrzeć niż czytać, ale pamiętaj, że może być niedokładnie!):
Film Andrzeja Wajdy z 1971
dramat TeatruTv z 1981 (widmo: 48′)
Narodowy horror – Wesele w TeatrzeTv z 2018
czarno-biały dramat TeatruTv z 1971
(dla zabieganych: dobre omówienie Wiedza z Wami <uwaga, wkradł się błąd: akcja w 1900!>)
(w podręcznikach GWO: 184-219)
Akt I: didaskalia; Zadanie:
1. Wskaż nawiązania do tradycji wiejskiej, romantycznej, sarmackiej i sztuki młodopolskiej
2. Udowodnij, że tak opisana chata może być metaforą Polski (podaj argumenty)
Dlaczego nie może dojść do porozumienia? odpowiedz na podstawie:
sc. 1. (Czepiec, s. 187), 3. (Zosia, Hania) , 4. (Radczyni) 7. (Radczyni, s.188), 12. (Pan Młody, s.189), 26. (historia, s.194) i 30. (historia, s. 195),
Zapoznajcie się z podanymi scenami; odpowiedzcie:
-kto z kim rozmawia? -o czym? -jak odnoszą się do siebie nawzajem (inteligencja do chłopów, chłopi do inteligencji)
Czego poszukują na wsi: Rachela sc. 34, Zosia, Hania sc. 3, Pan Młody sc. 19 (190), Gospodarz sc. 26 (191-192), wg Ojca i Czepca sc. 25 (192-193) * (nie wprost) Nos akt III, sc.2
Akt III: sc. 2. (Nos), sc. 16. (Polska), sc. 33, 34, 35 (Chochoł)
(dlaczego nie na komórce? artykuł naukowy)
podr, s. 197 i następne
Obrazy, które mają znaczenie dla dramatu: Jan Matejko, Stańczyk; Jan Matejko, Wernyhora; Jan Matejko, Racławice; Stanisław Wyspiański, Chochoły; Jacek Malczewski, Błędne koło; Jacek Malczewski, Melancholia
Powtórzenie przed sprawdzianem – wypowiedzi ustne:
Rozwiń wylosowany temat w oparciu o dramat Wyspiańskiego i wybrany kontekst.
(oceniane: wykorzystanie 2 źródeł: „Wesele” i kontekst;
argumentacja – pogłębiona/zadowalająca/powierzchowna;
kompozycja; język /czy używasz różnorodnych słów, nie mylisz znaczeń, mówisz w miarę płynnie/)
Do nauki:
Kto był czyim pierwowzorem? link
Kto z Osób Dramatu kogo odwiedza i dlaczego?
Rozpoznaj / wyjaśnij cytat link
Omów „Wesele” jako dramat fantastyczny / symboliczny / polityczny / młodopolski
Dzieła malarskie a sceny z „Wesela”
Omów w „Weselu”: narodowe mity / chłopomania / historia / krytyka
symbole (wyjaśnij znaczenie) link
Sukces „Wesela”
Przypomnienie w zarysie Dziadów cz.II (obrzęd):
Józio i Rózia (dzieci) Widmo Złego Pana Zosia (Dziewczyna) – cytaty
kim było widmo na końcu???
Wiersz „Upiór”
„Dziady cz. IV” na wolnych lekturach
Scena z Dziadów bez skrótów (Teatr Polski, Wrocław, 2016):
Od slajdu 8 – romantyczna miłość Gustawa w cytatach
„Ty mnie zabiłeś! – ty mnie nauczyłeś czytać!
Ty dla mnie ziemię piekłem zrobiłeś i rajem!
A to jest tylko ziemia!”
Co dalej? Dziady cz. III!
Nagranie filmu „Lawa” (wszystkie części, ale pocięte)
początek cz. IV
przestroga
początek czIII
spotkanie w celi 1
spotkanie w celi 2 (piosenki)
Wielka improwizacja
egzorcyzmy, widzenie
sen Senatora
bal u Senatora
Słuchowisko (amatorskie, bardzo dobre: 2h:50′)
Tekst na wolnych lekturach
„DZIADY” cz.III (stworzono, korzystając z narzędzia AI Bing)
Wymień bohaterów, scharakteryzuj ich krótko.
Język poetycki – wskaż przykład i funkcję w utworze: metafory, onomatopei, epitetu, wykrzyknienia, anafory, porównania
Jak opowiedzieć romantyzm językiem filmu? („Anhelli” film z 2021) („Świtezianka” 2017)
Zadania dla grup:
1. Przygotujcie koncepcję filmowej realizacji ballady Adama Mickiewicza ,,Romantyczność”. Zdecydujcie, czy byłby to film aktorski, czy animacja, a następnie zapiszcie swoje pomysły dotyczące:
(każdy członek grupy ma tajemnicze zadanie/zadania. Nie może ich ujawniać /odczytać grupie, dać do przeczytania), ale ma zadbać o jego realizację/)
2. Przygotujcie wywiad z twórcą filmu nakręconego na podstawie fragmentu ballady ,,Romantyczność” Adama Mickiewicza. Sformułujcie 7 pytań, jakie zadacie reżyserowi. Uwzględnijcie m. in. kwestię scenografii, kostiumów, ścieżki dźwiękowej, oświetlenia, pracy kamery. Postarajcie się, aby wywiad umożliwił Wam zrozumienie, dlaczego reżyser podjął takie a nie inne decyzje.